خوشه کروی

خوشه متراکمی از دهها تا صدها هزار تا حتی یک میلیون ستاره  .عقیده بر این است که این ستارگان دارای یک ریشه یا سحابی مادر مشترک هستند.این خوشه هاتقریبا گرد بوده و بیشتر از ستارگان پیر (جمعیت دوم) تشکیل شده وهمگی در ارتباط گرانشی با هم هستند.محتویات فلزی ستارگان یک خوشه کروی بسیار کم است.علاوه بر این نه غبار دارند ونه گاز واین بدان معناست که شکل گیری ستاره های جدید در آنها متوقف شده است.تشکیل این خوشه ها به زمان شکل گیری کهکشان راه شیری بر می گردد..ستاره های یک خوشه  تنها از لحاظ جرم متفاوت می باشند واز لحاظ ترکیب شیمیایی و سن بسیار مشابه هستند به همین دلیل دانشمندان به آنها به دید آزمایشگاهی برای بررسی مدلهای تکامل ستاره ای نگاه می کنند .سن خوشه ها حداقل ۱۰ میلیارد سال وحداکثر آن نیز هم سن کیهان در حد ۱۴تا ۱۵ میلیارد سال است. اندازه یک خوشه نوعی در حدود 65 سال نوری است.خوشه های کروی در چرخش بدور کهکشان دارای مدارهایی کاملا" کشیده هستند سرعت های مداری آنها نیز بسیار زیاد می باشد.سرعت بعضی از آنها نسبت به خورشید حتی به 100 کیلومتر در ثانیه می رسد.

فاصله ستاره ها در یک خوشه بطور متوسط در حدود یک سال نوری یا حتی چندماه نوری در نواحی وسط خوشه است .تا کنون 15۱ عدداز این خوشه ها در کهکشان خودمان شناسایی شده در حالیکه در کهکشان آندرومدا تعداد آنها به 300 تا 400 می رسد.اغلب خوشه های ستاره ای در هاله گرد اطراف مرکز کهکشان قرار دارند ودر بازوهای مارپیچی مشاهده نمی شوند.بیشتر خوشه های کروی٬ ستاره ای از رشته اصلی با جرم بیشتر از ۸/۰ جرم خورشید ندارند.خوشه کروی M13   در صورت فلکی جاثی از بهترین خوشه های آسمان است.بزرگترین خوشه های کروی در نیمکره جنوبی آسمان قرار دارند (با نامهای امگا سنتوری و47 توکانا) لیستی از خوشه های کروی کهکشان راه شیری در سایت زیر موجود است.گفتنی است در چند کهکشان دیگر نیز خوشه هایی شناسایی شده اند.

خوشه های ستاره ای کروی، دسته های چگال از صدها و هزاران ستاره دارای پیرترین ستارگان موجود در کیهان هستند. پژوهش های تازه در بیرون کهکشان راه شیری درباره آنها شواهدی یافته اند که نشان می دهند که این پیشتازان به احتمال زیاد در نواحی چگال شکل می­گیرند( جایی که به دنیا آمدن ستاره با سرعت بالایی اتفاق می­افتد) نه به طور یکسان در هر کهکشان.

  اخترشناسان تلسکوپ فضایی هابل ناسا را برای شناسایی 11000 خوشه­ی کروی در خوشه کهکشانی سنبله به کار بردند. بیشتر آنها بیش از 5 میلیارد سال عمر دارند. تیزبینی دوربین پیشرفته نقشه­برداری هابلACS خوشه های کروی 100کهکشان با روشنایی، اندازه و اشکال گوناگون را تجزیه و تحلیل کرد.

خوشه کروی بزرگ جاثی مانند جواهری در صورت فلکی جاثی می درخشد . میتوان گفت اهمیت این صورت فلکی به خاطر همین خوشه است .M13  یکی از 151 خوشه کروی است که درهاله پیرامون کهکشان راه شیری قرار دارد.

 یکی از خوشه های کروی پر نور آسمان تابستان خوشه  M13یا جاثی (هرکول ) است این  خوشه در صورت فلکی به همین نام قرار گرفته است این خوشه درخشنده ترین خوشه کروی نیمکره شمال است که با قدر5.8 می درخشد . و نسبتا جرم پرنوری است  بطوریکه در آسمان تاریک و بدون غبار میتوان آن رابا چشم غیرمسلح دید  و حتی اگر رصد گر تیز بینی باشید می توانید با  جوینده ی تلسکوپ از درون شهر آن را رصد نمایید . برای رصد این جرم کافیست به سراغ صورت فلکی جاثی بروید  پیدا کردنش بسیار آسان است بین دوستاره اتا و زتا جاثی کمی نزدیکتر به ستاره اتا ، سه ستاره نزدیک هم هستند که ستاره مرکزی درواقع M13 است.

با ‌دوربین دو چشمی یا تلسکوپ خود را روی همین ستاره تنظیم کنید (اگر از تلسکوپ استفاده می کنید توجه داشته باشید که از بزرگنمایی های پایین تلسکوپتان بهره برید) حال با حرکتی بسیارآرام  به اندازه ی  2 درجه به سمت ستاره ی  زتا جاثی حرکت کنید سپس به دقت به آن ناحیه نگاه کرده  و سعی کنید که از گوشه چشم به این جرم نظاره کنید .

اگر موفق شده باشید باید جرم کوچک و  کم نورو  مه آلود را ببینید . برای دیدن جزئیات بیشتر این جرم صبور باشید به طور کلی اجرام غیر ستاره ای خود را به راحتی به شما نشان نمی دهند و برای دیدن جزئیات آن ها باید دقایقی از پشت تلسکوپ یا دروبین دوچشمی به آن نگاه کنید تا برخی از ستاره های بیرونی آن  را از هم تفکیک کنید .

 با دوربین دوچشمی در آسمان تاریک به مانند توپ درخشانی می باشد، با دوربین دوچشمی می توان تشخیص داد که چگونه روشنایی آن به سوی مرکز زیاد میشود که آن هم به خاطر تراکم زیاد مرکز خوشه است حتی در تهران با دوربین دوچشمی کوچک به صورت یک ستاره محو به نظر می آید . با تلسکوپهای کوچک و در بزرگنمایی بالا ستاره های هاله آن تفکیک می شود .

این خوشه حدود 300000ستاره دارد که درخشانترین آنها غولهایی هستند که1000 برابر خورشید نورافشانی می کنند .

فاصله این خوشه از ما حدود22800 سال نوری است.

فصل تابستان از راه میرسد و صورتهای فلکی عقرب، ترازو،قوس، جدی، قو، دجاجه، عقاب، شلیاق، هرکول و ... نمایش زیبایی را در آسمان آغازکرده‌اند. اما رصد اعماق آسمان در این شب‌ها بسیار جذاب خواهد بود، رصد خوشه هایکروی در صورت فلکی عقرب...

اولین خوشه و بارزترین خوشه کروی در این صورت فلکی، M4 است. اینخوشه یکی از بزرگترین خوشه‌های کروی در آسمان است و رصد آن به ساده‌ترین شکل ممکنامکانپذیر است. کافی است ستاره‌ی قلب العقرب را بیابید تا بتوانید است خوشه را درکنار آن مشاهده کنید.

 خوشه‌ی کروی M4 با قدری برابر با 5.4 و گستردگی 36 ثانیه قوسی،کمی از ماه بزرگتر است ( ماه 30 ثانیه قوسی ) و رصد آن با ابزارهای کوچک مانندتلسکوپهای 7 سانتی متری شکستی ویادوربین دوچشمی 15x70 به آسانی میسر است. این خوشه با مرکزی بسیاری نورانی نسبت به دور آن، یکیاز اجرام پیشنهادی ما برای رصد است.

خوشه‌ی کروی M80 دومین مورد برای رصد خواهد بود. خوشه‌ایکه برای رصد آن کافی است دوربین خود را از ستاره‌ی سیگما عقرب به سوی ستاره‌ی بتاحرکت دهید تا در بین راه به این خوشه‌ی برسید. تقریباً در نیمه‌ی راه است و یافتنآن کاری سخت نیست. این خوشه قدری برابر با 7.3 و گستردگی برابر با 10 ثانیه قوسیدارد.